Paraguái Ñe’ẽnguéra reko‏

votação

quem governa o brasil?

Currently 2.34/5
1
2
3
4
5

Rating: 2.3/5 (1291 votos)

ONLINE

Partilhe este Site...

Total de visitas: 234221

Paraguái Ñe’ẽnguéra reko‏

paraguainee] Paraguái Ñe’ẽnguéra reko‏

Miguel Ángel Verón Gómez (m_angelveron@hotmail.com)

Agendar limpeza

25/06/2013

Manter esta mensagem na parte superior de sua caixa de entrada

Para: Paraguáiñe'ẽ Lista, Guarani Ñe'ẽ, FORO DERECHO A LA EDUCACIÓN PARAGUAY, Red Contra toda Forma de Discriminación, Foroso Social IV Foro Social, Mbo'ehára Ñemongu'e Jekupytyrâ, sindicato de Periodistas del Py, Lista pyahu Curso Latinoamericano

De:	Miguel Ángel Verón Gómez (m_angelveron@hotmail.com)
Enviada:	terça-feira, 25 de junho de 2013 14:45:21
Para:	Paraguáiñe'ẽ Lista (paraguainee@elistas.net); Guarani Ñe'ẽ (guarani-nee@googlegroups.com); FORO DERECHO A LA EDUCACIÓN PARAGUAY (foroderechoalaeducacion_py@yahoo.com); Red Contra toda Forma de Discriminación (redplenaria@googlegroups.com); Foroso Social IV Foro Social (forosocialamericaspy@gmail.com); Mbo'ehára Ñemongu'e Jekupytyrâ (jekupytyra@gmail.com); sindicato de Periodistas del Py (sppinfo@rieder.net.py); Lista pyahu Curso Latinoamericano (eela3@googlegroups.com)

Paraguái Ñe’ẽnguéra reko Por Miguel Ángel Verón (*) Paraguáipe ningo hetaiterei ñe’ẽ ojeporu ymaite guive ko’ágã meve; ko’agãitéramo, guarani ha castellano ykére oĩ 20 indigenakuéra retã ñe’ẽ ha avei heta pytagua mba’éva. Ñama’ẽramo ñande rapykuévo, jajuhúta ko tetãme akóinte oñeñomi ha oñemokañy hague ñe’ẽita, ha ojehechaukase castellano añónte oñeñe’ẽha. Paraguái isãsoha ára guive, yma 1811-pe, oñeñepyrũma oñemboyke Estado guive tetã reko ha ñe’ẽnguéra; ñamoñe’ẽramo irundyve Léi Guasu (Constitución Nacional) osẽva’ekue ymaite guive rehe, jajuhúta umi mokõi tenondegua, 1870 ha 1940-pe guaréva, na’imandu’ái guarani ha ambue tetã ñe’ẽnguéra rehe; chupekuéra guãrã castellano añónte Paraguái Ñe’ẽ. Guarani rehe oiko mandu’a Léi Guasu 1967-pe guarépe año, ha 1992-pe guare katu ojapyhy chupe tetã ñe’ẽteéramo (como lengua oficial) castellano ykére. Ko Léi Guasu avei imandu’a indigenakuéra ñe’ẽ rehe, ha omanda Estado-pe oñeñangareko haguã umi ayvu rehe. Añemoañete potávo Léi Guasu 1992-pe guare artículo 77 ha 140, hetaiterei tapicha ha institución omba’apóva ñe’ẽ ha teko rehe oñepyrũ omba’apo jahechápa nosẽi peteĩ léi ohakã’i’óva umi artículo. Péicha, hetaite oñemba’apo rire, osẽ 2010 pahávoma Léi 4251 Ñe’ẽnguéra rehegua (Ley de Lenguas). Ko Léi omanda oñembojojávo guarani castellano ndive Estado ryepýpe ha avei oñeñangarekóvo hekópe indigenakuéra ayvu rehe. Estado rembiapópe guarani ha castellano ojeporujojáva’erã he’i ko Léi, upéva ári omanda Paraguái Sistema Educativo, iguyete guive universidad peve, oguatáva’erãha mokõive ñe’ẽteépe. Léi 4251 omoheñói mokõi tembiporu, peteĩva ha’ehína Paraguái Ñe’ẽnguéra Rerekua (Secretaría de Políticas Lingüísticas) ha ambuékatu Guarani Ñe’ẽ Rerekua Pavẽ (Academia de la Lengua Guaraní). Peteĩháva oñangarekóva’erã opaite Paraguái ñe’ẽ rehe, ko’ýte guarani rehe, oñembojoja haguã castellano ndive iporúpe; mokõihákatu omba’apóva’erã guarani ñe’ẽ rehe, jahechápa noñemopeteĩri ijehai, ojehecha igramática ha avei onohẽ ñe’ẽryru guasu (diccionario oficial). Paraguái Ñe’ẽnguéra Rerekua oñepyrũ hembiapo 2011 pahávoma; ko’ágã omboguatahína heta tembiapo Estado ryepýpe jahechápa guarani ojeporu ha oñemomba’e guasu castellano ykére; avei omba’apohína indiganakuéra retã ayvu rehe, jahechápa ha’ekuéra na’imbaretéi ha nahekoresãiri. Guarani Ñe’ẽ Rerekua Pavẽkatu omba’apo oúvo octubre 2012 guive, ha ko’ágã ombotyhína estatuto ha oñepyrũ omba’apo guarani retepy rehe. Tuicha mba’etereíningo pe Ley de Lenguas osẽva’ekue, ha’e oipo’áre okẽ ikatu haguãicha Paraguáipe ñañangareko ñane ñe’ẽ ha ñande reko rehe, ikatu haguãicha ñane’añeteve tetã háicha, jahayhu ha ñandeaguara ñande rapotee rehe, ha péicha ñasẽ haguã jahávo tenonde. Ágã katu Paraguái ñe’ẽnguéra akóinte ojuhu itaguasu hapépe; jasy ohasava’ekuépe Parlamento Cámara de senadores omoañete peteĩ Leirã “Que implemente el idioma inglés en la Malla Curricular de la educación pública, desde preescolar hasta el Tercero de la Media”. Ko leirã, orekómava media sanción, omohenda tetã tuichakue javeve oñembo’évo inglés mitã, mitãrusu ha kuñatainguérape, ha oheja Ministerio de Educación y Cultura pópe ko tembiaporã kakuaaite. Guarani Ñe’ẽ Rerekua Pavẽ oñepyrũkuri oñemongu’e jahechápa Cámara de Diputados nomboykéi ko léi oñenohẽséva. Guarani ñe’ẽ rehe omba’apovakuéra ndoipotái ko’agãite osẽ ko léi Cámara de Senadores omoañeteva’ekue. Léi Ñe’ẽnguére Rehegua omandáva ningo oñeñepyrũ ramo oñemboguata, ha’e osẽramo pe Léi ombo’eukáva inglés katu sarambi oikóta, mokõi léi pyahúma oñemoañetéva’erã rupi. Hi’ã mayma Paraguái ñemoñere jako’ipa jajoko upe léi oñeguenohẽséva ha upéi katu oñemoañete haguã Léi Ñe’ẽnguére Rehegua omandáva. Ikatu ha tekotevẽvoíkatu oñembo’e mbo’ehaohápe inglés, portugués térã oimeraẽ pytagua ñe’ẽ, ágãkatu ko’ag̃aitéramo ndaikatumo’ãi gueteri, ne’ĩrã rupi ojehupyty Léi Ñe’ẽnguéra Rehegua omandáva. Ikatu ha tekotevẽ Paraguáipe ñañopytyvõmba ha jahupi yvate ñande reko ha ñane ñe’ẽnguéra. Areterei guivéma ningo ñane retãme oñemochichĩ ha ojehyvykói teko ha ñe’ẽ ambue año, ha ojehechagi ñane mba’eteéva; ndaikatumo’ãi jajetyvyro ha ñasẽ tenondévo tetã háicha jahechagi ha ñamboykéramo ñane ñe’ẽ ha reko, ha’ekuéra ñande rekovesã rehe. Paraguái ko’ẽpyahurã oĩ ñane ñe’ẽ ha rekoteekuérape.
(*) Director de la Dirección General de Planificación Lingüística de la Secretaría de Políticas Lingüísticas Guarani Ñe’ẽ Rerekua Pavẽgua (Miembro de la Academia de la Lengua Guaraní) Director de la Fundación Yvy Marãe’ỹ Director del Ateneo de Lengua y Cultura Guaraní, Regional San Lorenzo. Licenciado en Letras y Licenciado en Educación Bilingüe: guarani-castellano Profesor, licenciado y magister en Lengua Guaraní. Especialista en Estudios Latinoamericanos. Email: m_angelveron@hotmail.com